Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (αλλιώς ΔΕΠ-Υ, όπως είναι γνωστή από τα ακρωνύμια) αποτελεί μία από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές που εμφανίζονται σε παιδιά προσχολικής – σχολικής ηλικίας. Η διαταραχή σχετίζεται με την ωρίμανση του νευρικού συστήματος και εμφανίζεται με σταθερή πορεία και ειδικές γνωστικές δυσλειτουργίες. Επηρεάζει την ικανότητα του παιδιού να ρυθμίζει το επίπεδο της κινητικότητάς του, να ελέγχει τη συμπεριφορά του, να οργανώνει και να συγκεντρώνει την προσοχή του σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, χωρίς να διασπάται από μη σχετικά ερεθίσματα.

Τα κύρια συμπτώματα της διαταραχής περιλαμβάνουν υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα και ελλειμματική προσοχή. Τα παιδιά και οι ενήλικες με ΔΕΠ-Υ συχνά έχουν προβλήματα συγκέντρωσης, είναι παρορμητικοί, δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους, έχουν δυσκολία να θυμούνται πληροφορίες, δεν ξεκινούν ή δεν ολοκληρώνουν  δραστηριότητες, είναι υπερκινητικοί.

Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών με ΔΕΠ-Υ συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα στην εφηβεία ή ακόμα και μετά την ενηλικίωση. Δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπίσουμε τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής, και ο λόγος είναι διότι όλοι μας ενεργούμε κατά καιρούς με τρόπους που μοιάζουν με ΔΕΠ-Υ. Φυσικά, τα παιδιά και οι ενήλικες που παρουσιάζουν πράγματι τη διαταραχή, δυσκολεύονται περισσότερο, συγκριτικά με άλλα άτομα της ηλικίας τους.

Ας δούμε, όμως, πιο αναλυτικά, πώς τα παραπάνω συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ μπορούν να αναπαραχθούν στα διάφορα αναπτυξιακά στάδια των παιδιών.

Προσχολική ηλικία

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συνήθως:

• Δυσκολεύονται στην εκτέλεση οδηγιών, όπως «βάλε τα παιχνίδια στη θέση τους» ή «φέρε μου το πινέλο».
• Δείχνουν ανήσυχα, σηκώνονται ή μιλάνε κατά την διάρκεια ήρεμων δραστηριοτήτων, όπως η παρακολούθηση μιας ταινίας.
• Πιάνουν αντικείμενα χωρίς να ζητήσουν την άδεια, όπως μια καραμέλα σε ένα κατάστημα.
• Δείχνουν αφηρημένα, σαν να μην ακούνε. Αντιμετωπίζουν δυσκολίες μνήμης.
• Νιώθουν πολύ αναστατωμένα ή θυμωμένα για μικρά πράγματα, όπως αν χυθεί ο χυμός ή αν δεν πιάσουν την μπάλα.
• Διατηρούν μία ενοχλητική συμπεριφορά, ιδιαίτερα, επιθετικότητα απέναντι σε άλλα παιδιά.

Σχολική ηλικία

Κατά τη σχολική ζωή, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, συχνά:

• Αναβάλλουν την έναρξη εργασιών, είτε σε ό,τι αφορά το σχολείο (π.χ. διάβασμα μαθημάτων), είτε σε ό,τι αφορά υποχρεώσεις στο σπίτι (π.χ. συμμάζεμα δωματίου).
• Προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή όλων, κάνοντας τον κλόουν.
• Γίνονται ανήσυχα κατά τη διάρκεια εκδρομών ή σχολικών συνελεύσεων, ιδιαίτερα εάν δεν υπάρχει ενδιαφέρον και κίνητρο παρακολούθησης.
• Λένε ή κάνουν πράγματα χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες.
• Καθυστερούν στην ολοκλήρωση εργασιών και δυσκολεύονται στην ακολουθία οδηγιών με περισσότερα βήματα, με συνέπεια να γίνονται συχνά λάθη απροσεξίας.
• Λειτουργούν αυθόρμητα, δεν τελειώνουν αυτά που αρχίζουν και διακόπτουν τους άλλους.

Εφηβεία / Ενήλικη ζωή

Οι έφηβοι, ή οι ενήλικες που παρουσιάζουν την εν λόγω διαταραχή, συνήθως:

• Αντιμετωπίζουν προβλήματα με τον καθορισμό προτεραιοτήτων και την ολοκλήρωση σημαντικών πραγμάτων.
• Επαναλαμβάνουν πληροφορίες από άλλους ή διαβάζουν το οτιδήποτε περισσότερες από μία φορές για να το κατανοήσουν.
• Αποφεύγουν εργασίες, ειδικά εάν δεν υπάρχει ενδιαφέρον.
• Αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες (όπως, Δυσλεξία).
• Παρουσιάζουν ανομοιογενή επίδοση και συμπεριφορά.
• Δυσκολεύονται στη δημιουργία και διατήρηση φιλικών σχέσεων.